ไม้กวาดตองกง

ไม้กวาดตองกงเป็นอุปกรณ์ใช้สำหรับทำความสะอาดบ้าน ในทุกบ้านต่างมีติดบ้านไว้เพื่อทำความสะอาดพื้นบ้าน ปัดหยากไย่ ปัดกวาดฝุ่นและเศษขยะ

 

ไม้กวาดตองกงทำมาจากช่อดอกหญ้าตองกง หรือที่เรียกหญ้าไม้กวาด มีชื่อวิทยาศาสตร์คือ Thysanoleana maxima Kuntze ในภาคกลางจะเรียกว่าหญ้าไม้กวาด ภาคอีสานเรียกหญ้ากาบไผ่ใหญ่ ส่วนภาคเหนือเรียกตองกงหรือก๋ง หญ้าไม้กวาดพบได้ทั่วไปในพื้นที่ที่มีความสูงตั้งแต่ 45-1,058 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล พบได้ตามเนินเขา ริมแม่น้ำลำธาร หญ้าไม้กวาดที่พบมากและนิยมนำมาทำไม้กวาดดอกหญ้ามากที่สุดคือพันธุ์ดอกใหญ่ มีลักษณะคือมีก้านช่อดอกใหญ่และยาว ก้านช่อดอกเมื่อตากแห้งจะมีความแข็งแรง

 

วิธีการทำไม้กวาดดอกหญ้า เริ่มจากตัดก้านดอกตองกงที่ยังมีความเขียวอยู่ ด้วยการตัดยาวประมาณ 80 เซนติเมตร จากนั้นนำมาตากแดดให้แห้งประมาณ 2-5 วัน จากนั้นนำก้านดอกหญ้ามาฟาดหรือเข้าเครื่องเพื่อคัดแยกปุยดอกออกให้หมด แล้วนำไปตากอีกประมาณ 7 วัน หากใช้วิธีฟาดควรฟาดในช่วงวันที่แดดออกมา และควรสวมผ้าปิดจมูกและสวมเสื้อผ้าให้มิดชิด เนื่องจากจะมีฝุ่นและปุยของดอกลอยฟุ้งออกมามาก นำก้านดอกหญ้าประมาณ 1 กำมือมามัดรวมกันเป็นวงกลม จำเข็มที่ร้อยเชือกฟางแทงเข้ากลางมัดแล้วร้อยพัน 3 รอบ ไม่ให้แน่นมากก่อนคลี่ แล้วจัดเรียงให้ก้านดอกหญ้าแผ่นเป็นผืนแบน แล้วมัดโคนก้านให้แน่น จากนั้นจึงจัดเรียงแผ่นดอกหญ้าให้สวยงามก่อนนำมัดดอกหญ้ารัดเข้าเข้ากับด้ามไม้กวาดที่เจาะรูหรือตอกตะปูยึดให้แน่น นำชัน 2 ส่วน ผสมกับน้ำมันก๊าด 1 ส่วน โอบทาบริเวณเชือกถักและบริเวณโดยรอบ เพื่อให้ก้านดอกหญ้าติดกับด้ามไม้กวาดได้แน่นขึ้น

 

ในท้องที่ต่างๆ อาจจะมีวิธีเข้าก้านดอกหญ้ากับด้ามไม้กวาดแตกต่างกันในแต่ละท้องที่ ส่วนใหญ่ที่พบจะมี 2 แบบคือไม้กวาดดอกหญ้าที่ปลายมีลักษณะโค้ง เป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดอุตรดิตถ์ อีกแบบเป็นไม้กวาดดอกหญ้าด้ามตรงหรือทางหางช้างซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของทางภาคอีสาน การทำไม้กวาดดอกหญ้าบางรูปแบบไม่มีด้ามไม้สำหรับจับ แต่ใช้วิธีมัดดอกหญ้ารวมกันเป็นช่อใหญ่ๆ จากนั้นใช้เชือกมัดที่ก้านดอกหญ้าให้แน่นหนา เพิ่มความแข็งแรง ก็สามารถใช้งานได้ ในอดีตนั้น ด้ามและเชือกที่มัดจะใช้เป็นหวาย