กระบอกดักลิง



คำอธิบาย

กระบอกดักลิงเป็นกระบอกไม้ไผ่ที่เจาะรูยาวๆ ด้านข้างกระบอก เพื่อให้ลิงสามารถมองเห็นเหยื่อในกระบอกได้ ส่วนด้านข้างกระบอกทั้งสองข้างสานไม้ไผ่เป็น "งา" มัดประกบไว้

กระบอกดักลิงทำจากกระบอกไม้ไผ่ที่เจาะรูยาวๆ แล้ววางเหยื่อไว้ด้านใน หลักการทำงานจะคล้ายๆ กับลูกมะพร้าวดักลิง แต่กระบอกดักลิงจะเพิ่ม "งา" ที่สานจากไม้ไผ่มีลักษณะเป็นกรวยแหลม ซึ่งงานี้พบในเครื่องมือดักสัตว์หลายชนิด โดยเฉพาะเครื่องมือจับปลา ส่วนกรวยแหลมทำให้สัตว์เข้าไปได้ แต่ออกมาจากส่วนปลายที่แคบและมีความแหลมคมไม่ได้ งาที่ใช้ในกระบอกดักลิงทำให้มือลิงติดและดึงมือออกมาไม่ได้ หมายความว่า งาทำให้กระบอกดักลิงจับลิงได้ผลแน่นอนกว่าลูกมะพร้าวดักลิง เนื่องจากลิงที่มือติดอยู่ในลูกมะพร้าวเพราะกำมือหยิบเหยื่อในลูกมะพร้าว ซึ่งถ้าเหยื่ออย่างกล้วยหรือฝรั่งกึ่งสุกกึ่งดิบถูกบีบจนเละ ลิงก็อาจจะดึงมือออกมาได้ ไม่เช่นนั้นก็จะต้องใช้เหยื่อพิเศษจริงๆ อย่างไข่เป็ดต้นจนแข็ง กลิ่นแรง ซึ่งต้องมีการเตรียมการ ขณะที่ถ้าใช้กระบอกดักลิง จะใช้เหยื่อประเภทใดก็ได้ อย่างไรลิงก็ไม่อาจดึงมือผ่านงาแหลมออกมาได้

งาในกระบอกดักลิงเรียกว่า "งาแซง" ส่วนกระบอกเปรียบได้กับภาชนะใส่อาหาร ส่วนงาเป็นเทคนิคเครื่องมือ ซึ่งใช้วัสดุที่เป็นไม้ไผ่อย่างเดียวในการทำ ซึ่งอาจจะใช้ลวดในการมัดงากับกระบอกไม้ไผ่แทนก็ได้ เพราะจะมีความทนทานกว่าการใช้ตอกไม้ไผ่มัด กระบอกดักลิงขนาดที่เหมาะสมมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 6-7 เซนติเมตร ขนาดยาว 1 ปล้อง โดยตัดให้เลยข้อไม้ออกมาข้างละคืบหรือราวๆ 10 เซนติเมตร แล้วเจาะไม้เป็นช่องยาว 3 ช่อง เพื่อให้ลิงเห็นเหยื่อและให้กลิ่นเหยื่อกระจายออกมา บริเวณข้อไม้ไผ่ต้องทะลวงออกทั้งสองข้อ นำงาใส่ให้ที่ด้านข้างกระบอกทั้งสองด้าน ใช้ตอกหรือลวดมัดงากับกระบอกให้แน่นดังกล่าว

กระบอกดักลิงควรวางไว้ใกล้แหล่งน้ำ น่าจะใช้เชือกมัดกระบอกไว้กับต้นไม้ เพื่อไม่ให้ลิงลากกระบอกไปไกล เมื่อลิงได้กลิ่นเหยื่อจะเดินเข้าใกล้กระบอก แล้วใช้นิ้วแหน่ผลไม้นำมาดมหรือดูดกิน กระทั่งยื่นมือเข้าทางกระบอกไปหยิบเหยื่อและไม่สามารถดึงมือผ่านงาออกมาได้ ไม่ว่าเหยื่อจะแหลกแค่ไหนก็ตาม บางครั้งเมื่อติดลิงตัวหนึ่ง อีกตัวหนึ่งมาช่วยหรือมาแย่งเหยื่อก็จะติดเครื่องมือไปด้วย โดยติดกันคนละข้าง ต่างฝ่ายต่างดึง เจ้าของจึงมักต้องทำงาใหม่เมื่อจะใช้งานใหม่ เพราะงาจะถูกดึงจนชำรุด

กลุ่มเครื่องมือดักลิงเป็นกับดักที่เน้นการจับเป็น ต่างจากเครื่องมือจับนกหนูอื่นๆ ที่จะมีทั้งกลไกจับเป็นหรือจับตาย และเครื่องมือดักลิงก็ไม่ได้พบได้บ่อยๆ หรือมีรูปแบบหลากหลายเท่าเครื่องมือดักนกดักหนูอื่นๆ ด้วย เช่นในชุมชนหนึ่งอาจพบเครื่องมือดักหนูนับร้อยๆ พันๆ อัน แต่อาจพบกระบอกดักลิงสักอัน กระบอกดักลิงหรือเครื่องมือดักลิงอื่นๆ จึงมิใช่เครื่องมือในชีวิตประจำวัน คนที่ใช้เครื่องมือดักลิงจึงใช้เป็นครั้งเป็นคราวหรือใช้แบบครั้งเดียวทิ้ง อาทิ ต้องการลิงสักตัวมาฝึกเพื่อช่วยเก็บพืชผล ต้องการฝึกลิงให้คอยขู่ไล่กระรอก กระแตและฝูงหนู หรือจับลิงเนื่องจากลิงก็หักกินข้าวโพดของชาวบ้านเป็นไร่ๆ เครื่องมือดักลิงมักใช้จับลิงได้ผลช่วงปลายฤดูหนาว ซึ่งเป็นช่วงที่อาหารและผลไม้ป่าขาดแคลน ทำให้ลิงต้องออกมากินพืชผลชาวบ้าน การจับลิงนอกจากจะเป็นการจับสัตว์ที่ทำลายพืชผลของชาวบ้านแล้ว ยังสามารถนำลิงมาฝึกเพื่อช่วยงานผู้คนได้อีกด้วย