หน้าไม้เป็นเครื่องมือใช้ล่าสัตว์และเป็นอาวุธที่หวังผลตั้งแต่ระยะ 10 ถึง 30 เมตร คำว่า หน้าไม้ ไม่อาจอธิบายชื่อที่มาได้ชัดเจน แต่เท่าที่พิจารณาเห็นว่า มีส่วนประกอบทั้งหมดทำจากเนื้อไม้ ปรากฏพบเห็นใช้เขาควายเหลาเป็นไกแทนเนื้อไม้บ้าง นอกจากนั้นยังเคยได้ยินผู้เฒ่า เรียกว่า “หน้าเก้ง” เข้าใจว่าหน้าไม้ตัวใหญ่ คงใช้ล่าสัตว์ใหญ่ขนาดเก้งได้ ในสมัยก่อน กลุ่มนายฮ้อยค้าวัวควายต้องเดินทางไกลผ่านทุ่งนาป่าเขานิยมนำหน้าไม้ติดตัวเป็นอาวุธคู่กาย สร้างความอบอุ่นให้กับกองคาราวาน
หน้าไม้มีหลายขนาด ขนาดเล็กใช้ยิงนก หนู งู กระรอก กระแต ขนาดใหญ่ใช้ยิง ชะมด อีเห็น กระต่าย ไก่ป่า เก้ง กวาง รวมทั้งใช้เป็นอาวุธประจำตัว หน้าไม้ทำจากไม้เนื้อแข็ง เนื้อเหนียว เช่น ไม้ประดู่ ขัดเกลาเหลาเป็นแท่งยาว 70 เซนติเมตร สันบนตรงกลางเซาะเป็นรางตามยาว 30 เซนติเมตร ใช้สำหรับวางลูกดอก ที่โคนรางติดขี้สูด (ทำจากรัง แมลงชนิดหนึ่งคล้ายผึ้งแต่เล็กกว่า) เหนียวใช้ยึดลูกดอก เจาะกลางไม้ด้านบนทะลุลงด้านล่างห่างจากโคนปลายราง 4 เซนติเมตร เหลาไม้ทำไก (ดังรูป) สอดลงรูที่เจาะ บากไม้ขวางเป็นร่องสันหลังรูที่เจาะใช้วางเชือก จากปลายไม้ด้านหน้าถัดเข้ามาประมาณ 10 เซนติเมตร เจาะด้านข้างทะลุ เพื่อใช้สอดคันโก่ง คันโก่งทำจากไม้ชนิดเดียวกันหรือทำจากโคนไม้ไผ่ เหลาคล้ายคันธนูหนาและสั้นกว่า ยาวประมาณ 90 เซนติเมตร เหลาเกลาด้านหน้าให้โค้งมน แล้วสอบเรียวลงที่ปลายทั้งสองข้าง สอดลงในรูที่เจาะไว้ ปลายคันโก่งบากริมปลายทั้งสองข้างใช้คล้องเส้นเชือก (สายหน้าไม้) ทำจากปอหรือหนังควาย ทำเป็นเส้นเล็กๆ ขวั้นเป็นเกลียวหรือใช้เส้นหวายหรือเส้นที่ทำจากไม้ไผ่ ต่อร้อยที่หูทั้งสองข้างไม่ตึงแบบขึงคันธนู
ลูกดอกทำจากไม้ไผ่ เหลาเป็นเส้นตรงยาวประมาณ 40 เซนติเมตร หนากว่าร่องเล็กน้อย แต่วางลงให้แนบสนิทบนร่อง เสี้ยมปลายแหลมหรือเหลาให้บางคมหยักเป็นเงี่ยง หากเป็นหน้าไม้ที่ใช้ล่าสัตว์ขนาดใหญ่หรือเป็นอาวุธ อาบเคลือบด้วยยาพิษหรือกระดูกเป็ด ไก่ ที่สวมพอดีกับปลายลูกดอก เสี้ยมปลายเฉียงลับคมแหลม เมื่อยิงถูกเป้าหมายลูกดอกอาจถูกดึงให้โคนหลุดได้ แต่กระดูกยังคงฝังอยู่ในเนื้อ ผ่าที่โคนท้ายกลางลูกดอก เหลาไม้ไผ่เป็นแผ่นยาวบางเสียบเข้าในโคนหักพับเป็นรูปห้าเหลี่ยม ใช้เชือกมัดปลายลูกดอกเป็นหางใช้บังคับลูกดอกให้พุ่งตรงไปที่เป้าหมาย ลูกดอกที่ใช้จะทำประมาณ 10 ถึง 20 ดอก เพราะหน้าไม้เมื่อยิงออกไปลูกดอกจะพุ่งด้วยความไว เร็ว หากพลาดเป้าก็จะพุ่งหายไปในพุ่มไม้ด้านหน้า ดังนั้น ลูกดอกจึงต้องทำเผื่อหายไว้หลายดอกกันพลาดหายไป
หน้าไม้สามารถใช้ได้ตลอดปีตามความเหมาะสม เมื่อใช้จะดึงสายวางพาดขัดในร่องเชือกก่อน เมื่อเข้าไปในบริเวณที่จะปฏิบัติการ เห็นเป้าหมายก็จะวางลูกดอกบนรางให้โคนลูกดอกติดกับยางขี้สูด จ้องเล็งเป้าหมาย ใช้นิ้วดึงไกเข้ามาหาตัว ไกจะดันเชือกออกจากราง ดีดตีท้ายของลูกดอกพุ่งเข้าสู่เป้าหมาย หากใช้หน้าไม้ขนาดใหญ่กับสัตว์ ต้องใช้กลวิธีนิ่งเงียบ ไร้กลิ่น ไร้เสียง หน้าไม้ใหญ่มีสายแข็งมาก อาจใช้เท้ายึดเหยียบที่หลังคันไม้ ใช้มือน้าวสายวางเข้าร่องแล้วจึงวางลูกดอกลงเป้าหมาย
