กรามช้าง

กรามช้าง เป็นเครื่องมือหีบมะพร้าวหรืออ้อยที่ชาวบ้านทางภาคใต้ทำไว้ใช้ในครัวเรือนหรือวัด ช่วยผ่อนแรงเมื่อต้องการน้ำกะทิหรือน้ำอ้อยในจำนวนมากสำหรับทำขายหรืองานต่าง ๆ เช่น งานบวช งานแต่งงาน งานศพ เป็นต้น

กรามช้างมีสองรูปแบบคือ ๑) กรามช้างที่แกะจากไม้ทั้งท่อน เวลาใช้งานต้องมัดกับต้นไม้หรือเสาโรงเรือน ๒) กรามช้างที่ทำจากไม้แปรรูป จะมีขาตั้ง เคลื่อนย้ายได้สะดวก

ส่วนประกอบสำคัญของกรามช้าง

๑. ตัวกรามช้าง จะมีสองแผ่น ทำจากไม้เนื้อแข็ง เช่น ไม้ขนุน ไม้ลางสาด ยาวแผ่นละประมาณ ๕๐-๖๐ ซม. กว้างประมาณ ๑๕ ซม. ต้องยึดส่วนปลายให้ติดกันเป็นมุมฉาก ให้แผ่นหนึ่งเป็นฐานและอีกแผ่นตั้งขึ้น แผ่นที่ตั้งขึ้นจะติดแป้นไม้วงกลมที่เซาะร่องเพื่อให้น้ำอ้อยหรือน้ำกะทิที่ถูกหีบ ไหลลงสู่ภาชนะด้านล่าง โดยเหนือแป้นไม้จะเจาะรูเพื่อเสียบไม้หนีบ

๒. ไม้หนีบ ทำจากไม้เนื้อแข็ง เกือบสุดปลายจะแกะเป็นวงกลมขนาดเท่าแป้นวงกลมของตัวกรามช้าง ส่วนปลายสุดจะบากเป็นร่องเพื่อให้ลงล็อกกับรูเสียบไม้หนีบ ปลายอีกด้านก็ปล่อยไว้สำหรับกด

นอกจากนี้ ยังมี สบ (จง) ที่ลักษณะเป็นกระป๋องเส้นผ่าศูนย์กลาง ๙-๑๐ ซม. สูง ๖-๗ ซม. สานจากหวาย ใช้บรรจุเนื้อมะพร้าวขูด เพื่อวางบนแป้นแล้วหนีบเอาน้ำกะทิ โดยก่อนใช้งานต้องนำไปแช่น้ำเพื่อความยืดหยุ่นและเพื่อยืดอายุการใช้งาน

ก่อนใช้งานกรามช้างต้องขูดมะพร้าวเสียก่อน เมื่อได้แล้ว ให้นำเนื้อมะพร้าวใส่ในสบจนเต็ม แล้วจึงนำไปวางบนแป้นไม้ สอดไม้หนีบเข้ากับตัวกรามช้างแล้วกดลงช้า ๆ เพื่อให้ไม้หนีบหนีบสบจนน้ำกะทิไหลออกมาสู่ภาชนะรองรับ ควรทิ้งน้ำหนักตัวลงไปให้มากที่สุด อาจจะนั่งทับเลยก็ได้ ทิ้งไว้สักครู่แล้วคลายน้ำหนัก น้ำกะทิที่ได้จากการหีบครั้งแรกจะเป็นหัวกะทิ หากต้องการหางกะทิ ให้เทเนื้อมะพร้าวออกจากสบลงในภาชนะ เติมน้ำสะอาดเล็กน้อย คลุกเคล้าให้เข้ากันแล้วทำตามขั้นตอนเช่นเดียวกับการหีบเอาหัวกะทิ โดยหางกะทิ หีบซ้ำเพียงสองครั้งก็หมดมันแล้ว ทั้งนี้ หัวกะทิที่หีบเองด้วยกรามช้าง ใช้ทำอาหารและขนม ให้รสชาติหอมมันกลมกล่อมกว่ากะทิสำเร็จรูปที่ขายกันทั่วไป

นับเป็นภูมิปัญญาของคนรุ่นก่อนที่นำหนลักคานดีดคานงัดมาประดิษฐ์อุปกรณ์ที่ชาญฉลาดและใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ