แว่นโรย



คำอธิบาย
แว่นโรยเป็นภาชนะสำหรับบีบตัวขนมจีนหรือขนมเส้น แว่นโรยทำมาจากวัสดุหลากหลายชนิดซึ่งมีการพัฒนารูปแบบมาเรื่อยๆ ตั้งแต่การใช้ดินปั้น ไม้ไผ่ กะลามะพร้าว ผ้าและโลหะ
 
การทำตัวแว่นโรยที่นิยมกันมากคือ แว่นโรยที่ทำจากแผ่นโลหะกลมๆ เจาะรูขนาดเล็กรอบแผ่น ใช้ผ้าดิบผืนสี่เหลี่ยมจัตุรัส ขนาดกว้างยาว 30-50 เซนติเมตร เป็นที่ห่อแป้งบีบ แผ่นโลหะกับผ้าเย็บติดกันโดยใช้เอ็นหรือด้ายเย็บ เวลาทำเส้นขนมจีนจะเทแป้งลงในผืนผ้า คนหนึ่งยกแว่นโรยไว้ตรงกลางกระทะน้ำร้อน อีกคนหนึ่งบิดผ้ารัดแป้งเหมือนลูกตุ้มกลมๆ ใช้มือสองข้างบีบผ้า แป้งขนมจีนจะลอดออกมาตามช่องที่เจาะรูไว้ เมื่อขนมจีนสุกจะลอยตัวขึ้นมาที่ผิวน้ำที่เดือดพล่าน ใช้ตะแกรงตักขึ้นมาใส่น้ำเย็นล้างแล้วจับเป็นหัววางเรียงไว้ในตะกร้าหรือกระจาดให้เป็นระเบียบ ชาวบ้านจะเรียกวิธีนี้ว่า “การทำหัวขนมจีน” หรือ “การจับหัวขนมจีน จากนั้นจะทำน้ำพริก น้ำยา การทำน้ำยา ชาวบ้านจะใช้เนื้อปลาช่อน ปลาดุก ต้มแล้วเลือกก้างออก ใส่ครกตำหรือโขลกจนละเอียด ผสมด้วยพริก ข่า ตะไคร้ กระชาย ต้มใส่หม้อให้เสร็จล่วงหน้าก่อนทำเส้นขนมจีนแล้ว แม้ว่าเส้นขนมจีนจะเย็นไม่สามารถอุ่นให้ร้อนในยามเลี้ยงแขกที่มาร่วมงานหรือพิธีสำคัญทางพุทธศาสนาเช่นวันเข้าพรรษา วันออกพรรษา งานทอดกฐิน งานบวช หรืองานบุญอื่นๆ ก็จะมีการอุ่นน้ำยาให้ร้อน เมื่อผสมกับเส้นขนมจีนจะทำให้มีรสชาติที่ดีขึ้น หากขี้เกียจอุ่นน้ำยา นอกจากจะทำให้น้ำยาบูดเสียได้ง่ายแล้ว ผู้คนที่มาร่วมงานก็จะติฉินนินทาว่ารสชาติขนมจีนไม่อร่อย จนมีสำนวนที่พูดกันว่า “ชืดเป็นน้ำยาเย็น
 
แว่นโรยเป็นอุปกรณ์ที่ช่วยอำนวยความสะดวกในการทำขนมจีน เนื่องจากขนมจีนเป็นอาหารที่นิยมสำหรับใช้เลี้ยงผู้คนที่มาร่วมงานบุญงานกุศลที่มีเป็นจำนวนมาก การใช้แว่นโรยในการทำเส้นขนมจีนก็จะช่วยให้มีความสะดวก รวดเร็วในการทำเส้นขนมจีนในปริมาณมากๆ นั่นเอง
 
ในปัจจุบัน แว่นโรยที่ใช้ผ้าแทบไม่มีการใช้งานแล้ว เนื่องจากมีการใช้แว่นโรยแบบใหม่โดยใช้เป็นสเตนเลสหรือสังกะสีทำเป็นทรงกระบอกเจาะรูด้านล่างหลายรู แล้วใช้กระบอกขนาดเล็กอีกอันหนึ่งทำหน้าที่เหมือนเป็นลูกสูบดันแป้ง โดยมีการสั่งทำตามร้านบัดกรีทั่วไป หรือหากทำขนมจีนเป็นอาชีพที่ต้องทำเส้นขนมจีนในปริมาณที่มากขึ้นก็จะใช้เครื่องโรยขนมจีนอัตโนมัติที่ใช้ไฟฟ้า ซึ่งสะดวกและรวดเร็วกว่าเดิม ทำให้การใช้แว่นโรยแบบในอดีตหมดความนิยมไปในที่สุด