กระบวย

กระบวย เป็นภาชนะตักน้ำทำด้วยกะลามีด้ามถือ ในสมัยก่อนตามหน้าบ้านของชาวชนบท มักจะตั้งซุ้มโอ่งน้ำหรือโอ่งน้ำเย็น ใครเดินผ่านเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าก็จะแวะดื่มน้ำได้ แม้ขึ้นไปเยี่ยมบนบ้านเรือน เจ้าบ้านก็จะรีบยกน้ำมาต้อนรับแขกเป็นอันดับแรก เพราะการลดความเหน็ดเหนื่อยจากการเดินทางคงจะไม่มีอะไรดีไปกว่าการดื่มน้ำดับกระหาย การตั้งซุ้มโอ่งหน้าบ้านจึงเป็นการแสดงน้ำใจของชาวบ้าน โดยภาชนะตักน้ำที่วางคู่โอ่งคือกระบวยทำจากกะลามะพร้าวเสียเป็นส่วนมาก เพราะหาง่ายในท้องถิ่น อีกทั้งยังไม่น่าเสียดายนักหากสูญหาย

 

การใช้กระบวยตักน้ำคงพัฒนามาจากการดื่มน้ำแบบดั้งเดิมคือการใช้มือวักน้ำดื่ม การใช้ใบไม้บางชนิดห่อตักน้ำ หรือการใช้เปลือกผลไม้ เช่น กะลามะพร้าว กระบวยถ้าจะให้มีคุณค่า จะตกแต่งประดิดประดอยกะลาและด้ามจับให้มีลวดลาย เช่น รูปคน รูปสัตว์ อาจมีการลงรักทาชาดปิดทอง จนกลายเป็นศิลปหัตถกรรมทรงคุณค่า

 กระบวยมีหลายลักษณะ เช่น กระบวยตักน้ำดื่ม กระบวยตักน้ำรดต้นยาสูบ กระบวยตักน้ำล้างเท้า กระบวยตักน้ำแกง เป็นต้น

 

 กระบวยตักน้ำดื่ม จะเลือกกะลามะพร้าวที่แก่จัด ขนาดพอเหมาะไม่เล็กหรือใหญ่เกินไป รูปร่างกลมแป้น ฝากะลาค่อนไปข้างบน เพราะจะได้บรรจุน้ำได้มาก ขัดผิวกะลาให้เป็นเงา ทำด้ามไม้จับยาวประมาณ ๓๐ เซนติเมตร จะตกแต่งเป็นลวดลายก็ได้ โคนด้ามไม้จับทำเดือยฝังเข้าไปในรูกะลามะพร้าวให้แน่น กระบวยตักน้ำดื่มอาจดัดแปลงเป็นกระบวยตักแกงได้ หรือถ้าไม่ใช้กะลา จะใช้ตอกสานเป็นรูปกระบวยแล้วยาด้วยชันก็ใช้ตักน้ำดื่มได้เช่นกัน

 

กระบวยในปัจจุบันมักทำจากสังกะสี อะลูมิเนียม ทองแดง หรือพลาสติก โดยยังใช้ตักของเหลวได้อย่างสารพัด