แอบข้าว



คำอธิบาย
แอบเป็นภาชนะใช้สำหรับใส่ข้าวเหนียวที่นึ่งแล้วสำหรับติดตัวเดินทางไปกินนอกบ้าน เช่นไปทำนาทำไร่ เดินทางไปต่างบ้าน มีรูปทรงกระบอก ก้นสี่เหลี่ยม ปากสอบ มีฝาครอบ ที่ก้นมีไม้กากบาท 4 แฉก รองรับและที่ฝามีไม้กากบาท 4 แฉกถากเป็นลวดลายง่ายๆ ติดไว้สำหรับตกแต่งและสะดวกในการจับสำหรับเปิดปิดฝา รวมทั้งเพิ่มน้ำหนักในการแขวนสะพาย ทำให้เกิดสมดุลขณะตั้งวางอยู่บนพื้นเรียบ มีหูสำหรับสะพายบ่าทำด้วยเชือกร้อยตั้งแต่ก้น ลำตัวและฝาให้อยู่ด้วยกัน ทำจากไม้ไผ่ ตกแต่งด้วยไม้และผูกด้วยหวาย
 
การสานแอบจะมีการซ่วยตอกหรือเหลาตอกให้มีความเล็กใหญ่ต่างกัน คือจะต้องเหลาให้ปลายตอกทั้งสองด้านเล็กลง เพื่อบังคับให้รูปทรงของแอบมีความป่องตรงกลาง หรือทำให้ฝาผายออก การย้อมสีตอกจะใช้สีน้ำมันกระป๋องชุบผ้าแล้วรูดตอกให้ติดสี ไม่ใช้แปรงทาสี การขึ้นต้นการสานเริ่มที่กึ่งกลางของก้นโดยการซ้อนปลายตอกเข้าด้วยกันทั้งตอกยืนและตอกนอนให้เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาดประมาณ 10 เซนติเมตรแล้วขึ้นเป็นทรงกระบอกสูงขึ้นไป แล้วจึงดึงให้กระชับเป็นปากสอบลงตามขนาดของปลายตอกที่เรียวเล็กลง ทำให้ทรงของแอบป่องออกทางด้านบนเล็กน้อยแล้วจึงสอบเล็กลงเป็นคอเหมาะที่จะใช้ฝาครอบสวมได้ ขอบปากจะพับตอกสอดไปตามลายให้เรียบเสมอกัน ไม่มีการเข้าขอบด้วยไม้ไผ่ซีกแต่อย่างใด ส่วนฝาจะสานเช่นเดียวกับการสานก้น พอขึ้นรูปได้สูงสัก 10 เซนติเมตรจึงพับขอบปากเก็บตอกให้เรียบร้อย จากนั้นจึงทำที่จับด้วยไม้กระดาน บอกปากให้ประกบไขว้กันเป็นรูปกากบาท ถากให้คอดและเว้าเข้ากับลักษณะของฝาสี่เหลี่ยมแล้วผูกให้ติดกันด้วยหวาย ส่วนฐานล่างของแอบใช้ไม้กระดาน บากปากให้ประกบไขว้กันเป็นรูปกากบาท ถากปลายให้รับกับทรงของแอบแล้วผูกให้ติดกันด้วยหวายถัก จากนั้นจึงติดสายสะพายสำหรับหิ้วและสะพายบ่าด้วยเชือกเล็กๆ ร้อยให้ติดกันทั้งตัวและฝา ฝาสามารถพลิกลงมาตั้งกับโต๊ะเพื่อใช้เป็นถ้วยเล็กๆ สำหรับใส่กับข้าวแห้งๆ เช่นปลาย่าง ไก่ย่างได้ด้วย
 
แอบจะมีทั้งที่มีและไม่มีลวดลาย ขึ้นอยู่กับว่าจะมีการย้อมตอกที่ใช้สานหรือไม่ รวมทั้งการสานก็อาจจะมีการสานไม่ยกดอกก็ได้ สำหรับแอบที่ใช้สำหรับประกอบพิธีกรรมก็จะมีการตกแต่งที่ฝาด้วยไม้สลักให้มียอดที่สวยงาม
 
แอบของชาวไทดำนั้นมีการใช้งานในลักษณะเดียวกับกระติบ แต่จะมีความแตกต่างอยู่ที่รูปทรงโดยที่แอบจะมีลักษณะป่องตรงกลางซึ่งเกิดจากการซ่วยตอกหรือเหลาตอกให้มีความเล็กใหญ่ต่างกัน รวมทั้งมีขนาดที่ค่อนข้างใหญ่เมื่อเทียบกับกระติบเนื่องจากชาวไทดำนั้นจะใช้แอบใส่ข้าวเหนียวในปริมาณมากพอสำหรับรับประทานกันหลายคนหรือเป็นครอบครัวมากกว่าที่จะรับประทานคนเดียว