หม่านิ

หม้อต้มเหล้าหรือหม้อนึ่งเหล้า ภาษาลีซูเรียก หม่านิ เป็นหนึ่งในอุปกรณ์ที่ใช้ในการผลิตเหล้าข้าวโพดของชาวลีซู ทำจากไม้เนื้อแข็ง มีรูด้านข้างสำหรับสอดท่อไม้ไผ่เพื่อให้เหล้าไหลออกมายังภาชนะรองรับ

 

อุปกรณ์นึ่งเหล้าข้าวโพดของชาวลีซู ประกอบด้วย 1) เตาผิง 2) หม้อนึ่งเหล้า 3) กระทะทองแดง 4) ด้าย 5) ผ้าชุบน้ำ 6) กระทะใบบัว 7) ไม้ฐานรอง 8) ไหรองเหล้า 9) ถาดรองเหล้า 10) ครกหรือเครื่องบด 11) โอ่งปากแคบ

 

ขั้นตอนการทำเหล้าข้าวโพดจะมีอยู่สองขั้นตอนหลักคือ การหมักข้าวโพดและการสกัดน้ำเหล้า

ขั้นตอนการหมักข้าวโพด ประกอบด้วย 1) นำข้าวโพดที่แก่และแห้งมาต้มจนเปื่อย 2) ยกลงจากเตา ผึ่งให้เย็น 3) นำก้อนแป้งหัวเชื้อเหล้ามาลนไฟอ่อน ๆ แล้วตำให้ละเอียด 4) นำก้อนแป้งหัวเชื้อเหล้าที่ตำละเอียดผสมกับข้าวโพดต้มเปื่อย 5) นำลงภาชนะ หมักทิ้งไว้สามวัน โดยไม่ต้องปิดฝา 6) ปิดฝาให้สนิท หมักต่ออีก 15 วัน

 

ขั้นตอนต่อมาคือการสกัดน้ำเหล้า ประกอบด้วย 1) ก่อไฟในเตา 2) ตั้งกระทะใบบัว 3) เติมน้ำเปล่าลงในกระทะประมาณครึ่งกระทะ 4) วางหม้อนึ่งเหล้าบนกระทะที่ต้มน้ำอยู่ 5) ใส่ไม้ฐานรองเข้าไปในหม้อนึ่งเหล้า 4) ใส่ข้าวโพดหมักลงไปประมาณ 3/4 ของหม้อนึ่ง 5) สอดท่อไม้ไผ่ที่รูข้างหม้อนึ่ง 6) ใช้กระทะทองแดงวางปิดแทนฝาหม้อนึ่ง 7) ใส่น้ำเย็นในกระทะทองแดง 8) รอให้น้ำเหล้าไหลออกมาจากท่อไม้ไผ่ 9) นำน้ำเหล้าใส่ภาชนะอื่น ๆ เพื่อนำไปบริโภคต่อไป

 

ชาวลีซูเชื่อว่าเหล้าเป็นน้ำบริสุทธิ์และศักดิ์สิทธิ์ที่กลั่นมาจากข้าวโพด ดังนั้น พิธีกรรมต่าง ๆ ของชาวลีซูจะมีเหล้าเข้ามาเกี่ยวข้องแทบทั้งสิ้น เช่น พิธีแจ้งเกิดทารก ชาวบ้านจะบูชาบรรพบุรุษด้วยเหล้า เป็นการเชิญวิญญาณบรรพบุรุษให้มาเป็นสักขีพยาน โดยแขกที่มาร่วมงานจะเทน้ำเงินทอง (เหล้าผสมน้ำเปล่า) ให้พ่อแม่เพื่อนำไปชำระล้างร่างกายทารก เพราะเชื่อว่าเหล้ามีความบริสุทธ์สามารถล้างสิ่งสกปรกชั่วร้ายได้ พิธีเรียกขวัญ เจ้าภาพต้องนำเหล้าไปขอความช่วยเหลือจากหมอพิธีหรือหมอสวดเพื่อให้มาช่วยสวดเรียกขวัญ งานปีใหม่ ชาวบ้านจะฉลองให้กับผลผลิตในแต่ละปีและขอบคุณเทพยดาที่ช่วยปกปักรักษาผลผลิตมาตลอดปีด้วยเหล้าที่แต่ละครอบครัวทำเองในรอบปีนั้น ๆ ส่วนงานศพ เจ้าภาพจะต้องนำเหล้าไปขอความช่วยเหลือจากช่างทำโลงศพ และต้องเข้าป่าเพื่อหาไม้มาทำโลงศพโดยต้องใช้เหล้าในการขอขมาเทพยดาประจำต้นไม้ด้วย นอกจากนี้เจ้าภาพยังต้องยกจอกเหล้าเพื่อขอแรงชายฉกรรจ์ต่างตระกูลให้มาช่วยแบกศพจากบ้านไปยังสถานที่เผาหรือฝังศพด้วย