จุงเพียน

จุงเพียนหรือไนเป็นเครื่องมือปั่นด้าย ทำจากไม้ไผ่ ไม้เนื้อแข็ง เชือก และเหล็ก ประกอบด้วย กง ทำจากไม้เนื้อแข็งหรือไม้ไผ่เหลาเป็นซีก กว้างประมาณสองนิ้ว ปลายเรียวทั้งสองข้าง ความยาวขึ้นอยู่กับขนาดที่ต้องการ วางไม้ไขว้กันเป็นกากบาท หรือจะไขว้กัน ๔-๖ อัน เจาะรูตรงกึ่งกลางเพื่อเป็นศูนย์กลางสำหรับใส่แกนหรือเพลา ใช้ไม้ไผ่และหวายโยงระหว่างปลายไม้ทั้งหมดให้ยึดกันเป็นวงกลม แล้วใช้เชือกขึงไขว้กันระหว่างความกว้างของกงเพื่อให้สายพานพาด กงหรือวงล้อจะอยู่บนไม้เนื้อแข็งที่ทำเป็นขาตั้งบนฐานซึ่งวางตั้งฉากกับฐานที่วางในแนวนอน และมีไม้อีกแผ่นติดกับฐานขนานกับกงเพื่อเป็นฐานของเหล็กไนซึ่งสอดอยู่กับห่วงเหล็กเล็ก ๆ ที่คล้องอยู่กับแผ่นไม้ที่ตั้งฉากกับไม้ฐานเพื่อรับเหล็กไน สายพานที่ทำด้วยเชือกจะคล้องระหว่างกงกับเหล็กใน เมื่อหมุนกง เหล็กไนจะหมุนตาม แต่จะหมุนเร็วกว่ากง เพราะขนาดของกงและเหล็กในต่างกัน โคนของเหล็กในจะมีแผ่นกระดาษหรือเปลือกไม้กลม ๆ คั่นไม่ให้เส้นด้ายเข้าไปพันห่วงเหล็กไน จุงเพียนหรือไนจึงเป็นเครื่องมือปั่นด้ายที่ใช้การหมุนอย่างต่อเนื่องของกงตามหลักการทดหรือเพิ่มรอบไปยังเหล็กไน

 

ผู้ปั่นด้ายต้องมีความชำนาญจึงจะปั่นให้เป็นเส้นเสมอกันและไม่ขาดได้ ต้องคลึงฝ้ายหรือไหมต่อเข้ากับเหล็กไน แล้วใช้มือขวาหมุนกง มือซ้ายดึงและผ่อนไปตามการตีเกลียวหรือการปั่นของเหล็กไน เส้นด้ายจะพันรอบเหล็กไน เมื่อได้ขนาดตามต้องการ จึงสาวเข้าระวิงและจับเป็นไจต่อไป