ครกไม้

ครกไม้ มีชื่อเรียกแตกต่างกัน เช่น ครกซ้อมมือ ครกตำข้าว เป็นต้น ครกไม้เป็นของใช้สำหรับตำข้าวเปลือก งา ถั่ว แป้ง ข้าวเม่า แต่ส่วนใหญ่ในสมัยก่อนมุ่งตำข้าวเปลือกเป็นหลัก เพราะสมัยนั้นยังไม่มีโรงสีข้าวเหมือนในปัจจุบัน ชาวบ้านจึงต้องหาวิธีตำข้าวเปลือกให้เป็นเม็ดข้าวสารไว้หุงกิน จึงคิดประดิษฐ์ครกไม้ขึ้นมา 

 

ครกไม้จะใช้ท่อนไม้ใหญ่ทั้งลำต้น มักเป็นไม้เนื้อแข็ง เช่น ไม้ประดู่ ไม้แดง ไม้เต็ง ไม้มะค่า ไม้พะยอม ฯลฯ ชาวบ้านตัดท่อนไม้ยาวประมาณ 1 เมตร ตัดหัวตัดท้ายให้ผิวราบเรียบเสมอกัน เพราะเมื่อเวลานำครกตั้งไว้จะได้ตั้งได้ตรงไม่กระดกเอียงไปมาได้ จากนั้นเจาะส่วนตรงกลางด้านบนของท่อนไม้ให้เว้าลึกลงไปเหมือนครกหิน การเจาะลึกจะใช้ขวานโยนฟันและค่อยตกแต่งไปเรื่อยๆ ให้ปากครกกว้าง ก้นครกลึกสอบเข้าเป็นหลุมลึกประมาณ 50 เซนติเมตร

เมื่อทำครกแล้วต้องทำสาก ซึ่งสามารถทำได้สองวิธี

 

1. ทำสากมือชนิดใช้ไม้ท่อนเดียวกลมๆ ยาวประมาณ 2 เมตร เหลาให้คอดกิ่วตรงกลาง เพื่อให้มือจับปลายสาก 2 ข้างมน ใช้สำหรับตำข้าว

2. ทำสากชนิดใช้ไม้ 2 ท่อน คือ ท่อนหนึ่งสำหรับตำ อีกท่อนหนึ่งเป็นมือจับ เรียกว่า สากโยนหรือสากมือ

 

การตำสิ่งของต่างๆ เช่น ข้าว งง พริก แป้งขนมจีน และอื่นๆ อาจตำคนเดียว หรือ 2-3 คนก็ได้ ถ้าตำหลายคนต้องตำสลับกัน เมื่อตำสิ่งของจนละเอียดจะมีคนใช้มือกลับไปกลับมาให้ตำถั่วถึงกัน ปัจจุบันครกดังกล่าวนับวันจะหมดไป เพราะความไม่สะดวกในการใช้ ยังมีใช้อยู่บ้างตามแถวชนบทที่อยู่ห่างไกลความเจริญ