เชิงกราน

เตาสำหรับหุงต้มโบราณ ทำด้วยดินเผา รูปร่างคล้ายเชิงกราน ด้านหนึ่งยกสูงขึ้นรับก้นหม้อ อีกด้านหนึ่งรับดุ้นฟืน เตาเชิงกรานมีหลายขนาด แล้วแต่ขนาดของหม้อหรือภาชนะที่จะวางบนเตา เตาชนิดนี้โบราณจะใช้ต้มยา ต้มน้ำร้อน หรือใช้เป็นเตาหุงต้มอาหาร เชิงกรานเป็นเตาที่สะดวกในการเคลื่อนย้าย และไม่ต้องการเนื้อที่มากเหมือนเตาสามเส้าหรือเตาก้อนเส้า

 

เตาเชิงกราน เป็นเตาไฟสำหรับตั้งหม้อหุงต้ม ปั้นด้วยดิน ยกตั้งได้ ส่วนล่างเป็นฐานรอง คล้ายถาด ใช้วางท่อนฟืน พัฒนารูปแบบมาจากเตาก้อนเส้า และเตาฟืนชนิดมีฐานดินปั้นติดกับตัวเตา เตาเชิงหรานเมื่อปั้นแล้วจะนำไปเผาไฟเช่นเดียวกับเครื่องปั้นดินเผาทั่วไป เตาเชิงกรานเบากว่าเตาฟืนในยุคก่อน เพราะต้องวางอยู่บนแม่สีไฟ

การทำเตาเชิงกรานทำโดยใช้ดินเหนียวผสมทรายละเอียดคลุกเคล้าให้ทั่ว ปั้นส่วนล่างแบกว้างเป็นฐานมีรางคล้ายถาด ส่วนบที่ตั้งหม้อปั้นเป็นท่อสูงขึ้นเป็นครึ่งวงกลม ปลายท่อแผ่ออกเป็นปากแตร ภายในเป็นเดือยหรือเป็นปุ่มเล็กๆ ยื่นออกมา 3 ปุ่ม สำหรับรองภาชนะเมื่อตั้งบนเตาเชิงกราน ส่วนที่วางภาชนะด้านหนึ่งจะเปิดช่องว่างไว้เพื่อเป็นช่องใส่ท่อนฟืน โดยวางที่ชานคล้ายถาด ซุกฟืนเข้าไปข้างในให้เผาไหม้ เจาะรูกลมๆไว้ 2-3 รู เป็นช่องถ่ายเทอากาศ

 

เตาเชิงกรานมีหลายขนาด ถ้าท่อวงหรือเตาวงวางภาชนะเล็ก ชานเป็นฐานคล้ายถาดใส่ฟืนจะเล็กด้วย เตาเชิงกรานขนาดเล็กมักใช้สำหรับต้มยา หรือต้มน้ำร้อน ส่วนเตาเชิงหรานขนาดใหญ่มีฐานใส่ฟืนกว้าง จะใช้หุงต้มหม้อใหญ่ๆ การใช้เตาเชิงกรานค่อนข้างสะดวกในการขนย้ายมากกว่าเตาก้อนเส้าและเตาวง เพราะจะปั้นบางจึงเบากว่า เมื่อเผาดินแล้วเตาเชิงกรานจะมีสีแดง เตาเชิงกรานยุคแรกจะหนาและหนักมาก ต่อมาปั้นให้บางเบาขึ้น จวบจนหันมาทำเตาอั้งโล่เพื่อใช้แทน ปัจจุบันการใช้เตาเชิงกรานไม่มีใช้กันในพื้นบ้านแล้ว เพราะมีเทคโนโลยีใหม่ๆ นำไปใช้แทนเตาเชิงกรานที่สะดวกกว่า เช่น เตาแก๊ส หม้อไฟฟ้า กระทะไฟฟ้า เป็นต้น