ขลุบ

ขลุบหรือล้อปั้นจี่ เป็นพาหนะมีล้อหมุนคล้ายเกวียน สำหรับบรรทุกหรือลากสิ่งของต่างๆ ขลุบคงพัฒนาการมาจากการใช้เลื่อน ซึ่งทำเป็นขาไม้ไผ่ใช้ควายลาก การใช้เลื่อนเหมาะกับการบรรทุกฟ่อนข้าว จากแปลงนาไปยังลานนวดข้าวซึ่งอยู่ไม่ไกลนัก หากใช้เลื่อนบรรทุกลากในบริเวณชื้นแฉะมีโคลนเลน เลื่อนจะเบากว่าลากในพื้นดินแห้ง ขลุบ บางแห่งเรียกว่า ล้อเลื่อน เพราะทำคันชักหรือคันลากคล้ายเลื่อน ใช้ควายลากตัวเดียวเหมือนเลื่อน แต่ทำล้อหมุนได้ จึงเรียกชื่ออีกอย่างว่า ล้อเลื่อน
ขลุบใช้บรรทุกฟ่อนข้าว ข้าวเปลือก ฟืน ถ่านไม้ ฯลฯ ขลุบมีล้อหมุน ควายจึงลากไม่หนักแรงเหมือนลากเลื่อน แต่ลากในที่มีโคลนลึกไมได้ การใช้ขลุบบรรทุกฟ่อนข้าวดีกว่าการใช้เลื่อนและเกวียน ตรงที่ล้อของขลุบเป็นแผ่นไม้หนาทึบเจาะรูตรงกลางใส่เพลาเท่านั้น ไม่ต้องมีทางเกวียนหรือทางเลื่อน สามารถข้ามคันนาสูงได้สะดวก วงล้อขลุบไม่หักเพราะทำจากแผ่นไม้เนื้อแข็งหนาตลอดวงล้อ หากใช้เลื่อนหรือเกวียนลากฟ่อนข้าว ระหว่างคันนาจะต้องขุดดินให้เป็นช่องทาง 2 ช่อง ให้ขาเลื่อนหรือล้อเกวียนผ่านไปได้สะดวก
ขลับมีส่วนประกอบที่สำคัญ คือ ลูกล้อ เพลาล้อ คันลาก และโครงกระบะบรรทุก
ส่วนลูกล้อ – ทำจากไม้เนื้อแข็งเป็นวงกลม เส้นผ่าศูนย์กลางยาวประมาณ 1 เมตร ตรงกลางเจาะรูใส่ไม้ที่มีลักษณะเหมือนดุม เรียกว่า อัว ทั้ง 2 วง แล้วนำไปสวมเพลาล้อ ซึ่งทำด้วยไม้เนื้อแข็งเช่นกัน ใช้ไม้สาแหรกกระจังบิดดุมวงล้อ 2 ข้าง เข้าเดือยประกบไม้คานหน้าขลุบและหลังขลุบ ทำกระบะบรรทุกวางไว้บนแกนเพลาโดยทำไม้ค้ำเอวหรือเท้าแขน ยึดที่บรรทุกกับไม้คานหน้าและหลังขลุบให้แน่น ให้ฟากรองพื้นด้วยกระบะเมื่อใช้บรรทุกสิ่งของทำคันไม้ลาก 2 อัน ยาวประมาณ 10 เมตร ใช้เส้นเชือกหรือหนังสัตว์มัดคันลากให้เป็นบ่วงนำมาผูกปลายคอม 2 ข้าง ซึ่งรัดคอควายอยู่ หากลากฟ่อนข้าวสามารถเรียงฟ่อนข้าวในโครงกกระบะจนกองสูงท่วมหัวคน ถ้าใช้ลากเมล็ดข้าวเปลือกจำเป็นต้องใช้สาดซึ่งถักด้วยตอกเป็นลายสองกีบ คล้ายเสื่อวง วางรองพื้นฟากเสียก่อน เมล็ดข้าวเปลือกจะไม่ลอดร่วงลงมา นอกจากนี้ขุลยังมีการทำจากไม้ไผ่อีกด้วย