กระบุง



คำอธิบาย

กระบุงเป็นภาชนะสำหรับใส่สิ่งของและพืชพันธุ์ต่างๆ เป็นภาชนะที่สานทึบทั้งใบ มีรูปทรงกลมสูง ปากผาย ส่วนก้นสอบเป็นสี่เหลี่ยม มีขอบปากและใช้หวายผูกเสริมตามมุมเพื่อเพิ่มความคงทน มีหู 4 หูสำหรับร้อยเชือกหาบ มักสานเป็นคู่แล้วใช้คานหาบ

ในการทำกระบุง เริ่มจากนำไผ่สีสุกมาตัดเป็นท่อนยาวประมาณ 50 เซนติเมตรแล้วผ่าแบ่งก่อนจะนำมาจักเป็นตอก เหลาให้ปลายตอกทั้งสองด้านเท่ากัน จากนั้นจึงนำตอกมาสานเป็นลายสองธรรมดา แล้วจึงเหลาไม้ไผ่ให้เป็นซี่สองอัน ปลายแต่ละด้านแหลมเรียวแล้วนำไปสอดขัดกับตอกที่สานเป็นพื้นให้แข็งแรงเป็นส่วนของพื้นหรือก้นกระบุง จากนั้นจึงสานแบบบังคับทิศทางให้เป็นรูปทรงกลมตามแบบที่ต้องการ ก่อนที่จะใช้ตอกอีกส่วนหนึ่งไพล่เป็นเส้นเล็กสานขวางขัดกับตอกยืนจนสุดขอบปากกระบุง ก่อนจะพับปลายตอกยื่นให้เข้าไปในรอยตอก ทำจนรอบใบจนเสร็จ หลังจากได้ตัวกระบุงแล้วจึงผ่าเส้นหวายออกเป็น 4-5 เส้นต่อหนึ่งต้น ก่อนจะนำมาเลียดด้วยที่เลียดซึ่งทำจากตะปูเจาะฝากระป๋องนมเป็นรูขนาดต่างๆ เมื่อเลียดจนได้หวายตามต้องการแล้วจึงนำมาสานเป็นขอบกระบุงโดยเริ่มจากร้อยเส้นหวายยึดขอบที่ประกบปากกระบุงทั้งด้านนอกและด้านในจากจุดเริ่มต้น วนไปเรื่อยๆ จนชนกัน แล้วถักหวายรัดช่วงล่างปากขอบอีกครั้ง เรียกช่วงนี้ว่าการถักหวายลายหัวแมลงวัน ถัดขึ้นมาจะร้อยหวายเป็นลายจูงนาง ให้ด้านหน้าหวายคลุมขอบสันปากกระบุงอย่างสวยงามกระบุงจัดเป็นภาชนะที่นิยมใช้กันทั่วไป ใช้ใส่เมล็ดพืช ข้าวเปลือกหรือข้าวสาร บางท้องถิ่นก็ใช้กระบุงเป็นภาชนะสำหรับตวงด้วย เช่นกระบุงขนาดความจุ 15 ลิตรหรือ 20 ลิตร

สำหรับในภาคเหนือนั้นจะเรียกกระบุงว่า "เปี้ยด" มีรูปร่างแตกต่างจากกระบุงภาคกลางเล็กน้อย โดยมีขนาดที่เล็กกว่า มีลักษณะป้อมกลมกว่า ไม่เป็นเหลี่ยมเหมือนกระบุงภาคกลาง รูปทรงของเปี้ยดในบางท้องที่จะต่างกันไปตามลักษณะการใช้สอยและความนิยมของท้องถิ่น บางที่อาจจะสานอย่างประณีตเพื่อความคงทนแล้วทาเคลือบด้วยน้ำมันยางจนผิวเป็นมันเงางาม