คำอธิบาย
ชาวอีสานทั่วไปเรียก นกปลอดเหลืองหัวจุกว่า นกแท้ดหรือนกกระแท้ด เรียก กรงเลี้ยงนกว่า กรงนกแท้ด มีความแตกต่างจากกรงนกชนิดอื่นๆ คือ ใช้เป็นกรงเลี้ยงนกต่อขณะเดียวกันก็สามารถนำออกมาดักนกป่าได้ โดยมีฝาตาข่ายตีตะปบลงบนหลังกรง นกปรอดเหลืองหัวจุกหรือนกแท้ด เป็นนกในวงศ์เดียวกันกับนกปรอดหัวโขน ซึ่งเป็นนกที่คนภาคใต้นิยมเลี้ยงเช่นเดียวกับนกเขา นกแท้ดมีความยาววัดจากปลายปากถึงปลายหางยาวประมาณ 15 เซนติเมตร ตัวมีสีน้ำตาลเทา หัวมีสีดำ มีขนหงอนอยู่บนหัว ปีกและหางมีสีน้ำตาลดำ ขนที่ก้นสีเหลืองบางครั้งชาวบ้านเรียก นกหัวจุกตูดเหลือง เรียกนกปรอดหัวโขนว่า นกหัวจุกตูดแดง นกแท้ดชอบอาศัยหากินผลไม้ แมลงเป็นกลุ่มตามพุ่มไม้หรือไม้เตี้ยๆ อาศัยตามป่าโปร่ง ป่าละเมาะเรือกสวนไร่นา คุ้นกับคนได้ บางครั้งเข้ามาหากินในหมู่บ้าน เกาะอยู่บนกิ่งไม้เด่นๆ ร้องส่งเสียงใสๆ เพราะมีรูปสวย เสียงใสนี้เอง จึงเป็นนกยอดนิยมอีกชนิดหนึ่ง นักเลงนกเลือกดักนำมาเลี้ยงดูเล่น โดยทั่วไปแล้วชาวบ้านจะดักนกตามธรรมชาติมาเลี้ยงจำนวน 4 ชนิด ได้แก่ นกเขา นกคุ่ม นกแท้ด และนกกระทา ห้อยแขวนอยู่ทั่วไปเป็นหลักฐานเพียงให้รู้ถึงความสมบูรณ์ของธรรมชาติและเรื่องเล่าขานในอดีต
กรงนกแท้ดเป็นอุปกรณ์ในการกักขังเลี้ยงนกต่อ ซึ่งใช้ได้ทั้งนกตัวผู้และนกตัวเมีย นำมาฝึกร้องจนเชื่องใช้ยั่วนกป่า ขณะเดียวกันก็สามารถดักโดยยกกรงออกดักต่อนกป่าได้ เพราะบนหลังคากรงนกจะมีตาข่าย ใช้สำหรับตะปบนกป่าเช่นเดียวกับพะเนียด กรงนกแท้ดมีรูปทรงและขนาดที่แตกต่างกัน ที่พบเห็นของชาวบ้านมีรูปทรงสี่เหลี่ยม ทำโครงด้วยไม้จริงกว้างยาว สูงประมาณ 25x27x20 เซนติเมตร เหลาไม้ไผ่เป็นซี่ๆ เสียบยึดไว้ตรงโครงโดยรอบ ด้านข้างทำประตูเลื่อนขึ้น ปิดเลื่อนลง ภายในมีกิ่งไม้ให้นกเกาะ มีกระบอกน้ำและกระบอกอาหาร ด้านบนมีเสากระโดงทำจากไม้จริงยาวประมาณ 50 เซนติเมตร ปลายเสาผูกติดกับลวด ปลายลวดงอสำหรับห้อยแขวนกรง ด้านหน้าเสากระโดง บนหลังคากรงจะทำชานด้วยลวด ดัดโค้งยื่นล้ำออกมาด้านหน้า ใช้ซี่ไม้ไผ่ผูกติดเส้นลวดทำพื้นชาน กลางชานใช้กิ่งไม้ทำคอนให้ นกป่าเกาะ ที่โคนกิ่งไม้มัดติดเส้นลวดผูกหลวมๆตั้งขึ้นตามเสากระโดง ปลายลวดงอเป็นตะขอใช้สำหรับจับยึดฝาครอบฝาครอบทำจากเส้นลวดดัดโค้งให้พอดีกับชาน ที่ปลายลวดต่อออกจากแขนไม้ มีลวดสปริงรัดที่แขนไม้ ถักตาข่ายคลุมที่ฝาครอบ หากกดปลายคอนลง ลวดตะขอก็ยกขึ้นปล่อยฝาครอบตีกลับหน้าชาน
วิธีการใช้ เมื่องฝึกเลี้ยงนกต่อจนร้องเสียงแจ๋วใสได้ดี ก็จะนำกรงนกกลัดใบไม้ออกไปราวป่าที่นกแท้ดหากินอยู่บริเวณนั้นโดยการง้างฝาครอบขัดกับตะขอหมิ่นๆ ยื่นกรงแขวนกับกิ่งไม้ เมื่อนกป่าได้ยินเสียงนกถิ่นอื่นเข้ามาขันร้องยั่วยุ ก็จะบุกเข้าจิกตี โดยบินลงมาเกาะคอนไม้บนชาน เมื่อคอนไม้ยุบตะขอจะเลื่อนขึ้นปล่อยฝาครอบหลุดตะปบลงบนชาน ติดนกแท้ดป่าดิ้นอยู่บนชาน
