คำอธิบาย
แร้วตวัดเป็นเครื่องมือดักจับนกเค้า นกแสก เวลากลางคืนโดยไม่ใช้เหยื่อ แต่ใช้เสียงที่ทำจากไม้ไผ่และใบมะพร้าวเป่าหลอกเรียก
นกเค้า นกแสก เป็นนกที่หากินในเวลากลางคืน ล่าสัตว์ขนาดเล็ก เช่น หนู งู มีลักษณะแตกต่างจากนกชนิดอื่นๆ นอกจากหากินเวลากลางคืนแล้ว ยังมีดวงตากลมโตอยู่ด้านหน้า ขณะที่นกส่วนมากมีดวงตาอยู่ด้านข้างชอบเกาะกิ่งไม้อยู่นิ่งๆ ในที่สูง บิดคอมองหันไปด้านหลังได้โดยไม่ต้องเอียง หมุนตัว ใช้ดวงตาทั้งสองข้างรับภาพร่วมกัน ดังนั้น จึงมองเห็นเหยื่อได้ไกลและกะระยะในการจับเหยื่อได้ดี อาศัยหลับนอนเวลากลางวันในโพรงไม้หลืบซอกมุมไกลผู้คน มีสีผิวน้ำตาลไม่สวย เสียงร้องน่ากลัว จึงเป็นนกที่น่ารังเกียจ โดยเฉพาะนกแสก มีใบหน้ากลมขาวมีความเชื่อว่าหากนกแสกส่งเสียงร้องอยู่เหนือหลังคาเรือนผู้ใดจะนำอันตรายมาสู้ผู้คนที่อาศัยอยู่ภายในบ้านเรือนนั้น ดังนั้น นกแสกจึงถูกใส่ร้ายเป็นสัญลักษณะของความตาย
การดักจับนกเค้า นกแสก ไม่ใช่การดักฆ่าทำลายให้ตายเพราะความชั่ว ชาวบ้านจะไม่ฆ่าสัตว์อย่างไม่มีประโยชน์ไม่มีสาระ แต่จะดักจับมาเพื่อประกอบอาหาร ยามเมื่ออาหารขาดแคลนเป็นสำคัญ โดนใช้แร้วตวัดเป็นเครื่องมือดักจับยามค่ำคืน
แร้วตวัด ทำจากไม้ไผ่ทั้งลำตัดยาวประมาณ 160 เซนติเมตร เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 7 เซนติเมตร ตัดข้อบนออก แล้วผ่าเจาะบากห่างจากปากกระบอกลงไปที่ริมกระบอก 17 เซนติเมตร โดยเจาะเป็นช่อง 5 x 4 เซนติเมตร ถัดลงไปอีก 95 เซนติเมตร บากเจาะเป็นช่อง เล็กๆ เพื่อเตรียมสอดคันไม้หรือไม้ตวัด ที่ปากกระบอก กะความห่างเท่าๆ กัน เพื่อเสียบเส้นเหล็กเล็กๆ ยาวประมาณ 12 เซนติเมตร โดยไม่ให้เส้นเหล็กทะลุเข้ากระบอก ใช้ลวดยึดผูกโคนเส้นลวดให้แน่น ที่ปลายเส้นลวดเหลาตอกผูกมัดไว้ด้านในเพื่อใช้จับคาบบ่วงเชือก ใช้เป็นแกนเหลาไม้ไผ่อีก 2 ชิ้น เท่าๆ กัน ยาวประมาณ 140 เซนติเมตร กว้าง 2 เซนติเมตร นำด้านในไม้ประกบกัน ไว้ผิวด้านนอก ใช้ลวดมัดให้ติดกันเป็นช่วงๆ ลวดยึดในช่องเล็กๆ ที่เจาะไว้ก่อนล่วงหน้าแล้วใช้เป็นไม้คันหรือไม้ตวัด ผูกเชือกที่ปลายไม้ตวัดยาว 80 เซนติเมตร ปลายเชือกทำบ่วงแล้วผูกเชือกที่ปลายไม้ตวัดอีกยาว 20 เซนติเมตร ผูกต่อไปยังโคนสลักตัดปลายไม้ไผ่ลำเดียวกันให้มีข้อยาว 30 เซนติเมตร เหลาถากผิวใต้ข้อไม้ไผ่ ให้สวมลงบนปากกระบอกไม้แกนไว้หลวมๆ วัดจากข้อด้านบนลงด้านล่างยาว 2 เซนติเมตร เจาะเป็นช่องกว้างยาว 3 x 5 เซนติเมตร ใช้เป็นไม้เกาะทดลองสวมไม้เกาะลงในปากกระบอกไม้แกนช่องที่จะไว้ของไม้แกนและไม้เกาะจะเหลื่อมกันเล็กน้อย
วิธีการใช้ ใช้ดักนกเค้า นกแสกในเวลากลางคืน ช่วงประมาณหัวค่ำถึงประมาณเที่ยงคืน เมื่อเห็นว่ามีนกเค้าหรือนกแสกอาศัยอยู่เลือกที่โล่งบริเวญสนามหญ้าหรือทุ่งนา โดยขุดหลุมไว้ก่อนล่วงหน้า แล้วนำไม้ไผ่อีกลำหนึ่งยาวประมาณ 2 เมตร จากนั้น จึงดึงไม้ตวัดให้โคนสลักขัดกับปากช่องไม้แกนด้านบน ปลายสลักขัดกับปากช่องไม้เหยียบด้านล่างหมิ่นๆ ไม่เหยียบจะยกตัวสูงขึ้น ทำบ่วงเชือกวางไว้ในระหว่างเส้นเหล็กกับเส้นตอก แล้วโดยโคนเสาปักลงที่ขุดเอาไว้ก่อนล่วงหน้า จากนั้นจึงออกจากบริเวณแอบซุ่มตามพุ่มไม่ ใช้ “แปร๊ด”เป่าเรียกนก
“แปร๊ด” ทำจากไม้ไผ่เหลาเหลือข้อไว้ยาวข้างหนึ่ง ยาวหนึ่งคืบ กว้างหนา 1 x 0.5 เซนติเมตร ผ่าปลายด้านสันพอแยกออกแล้วใช้ใบมะพร้าว ตัดริมใบเป็นลิ้นเสียบระหว่างกลาง เวลาเป่ามือข้างหนึ่งจับที่ข้อมือ มืออีกข้างหนึ่งง้างปล่อยออกเล็กน้อย แล้วเป่าที่สันไม้เกิดเสียงดังอย่างชัดเจน ในเวลากลางวันที่เงียบสงบ เมื่อนกได้ยินเสียง แปร๊ด ก็จะบินเข้ามาบริเวณต้นเสียงเห็นไม้เสาตั้งกลางอยู่ที่โล่งแจ้ง ตามธรรมชาติที่เข้าเกาะ โดยเหยียบลงบนไม้เกาะ ทำให้ไม้เกาะยุบตัวลง สลักที่ขัดไว้ด้านล่างจะหลุดออกจากช่อง คันตวัดจะตวัดเชือกคล้องขานกให้ร่วงปลิวลงอย่างลวดเร็ว ห้อยแขวนติดปลายบ่วงเชือก
