คำอธิบาย
ซ่อน เป็นเครื่องมือดักปลาที่หากินทวนหรือตามกระแสน้ำไหล ในช่องคูคันนา มีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอกเล็กยาว ปากบานกว้างก้นมน คล้ายแตร ทำจากไม้ไผ่จักเส้นเส้นตอกแบนยาวประมาณ 1 เมตร สานขึ้นรูป โดยใช้ไม้แบบเป็นหุ่นรอง วางเส้นตอกตามไม้แบบ ห่างหรือชิดกันตามจุดประสงค์ของผู้ใช้ที่จะเลือกชนิดและขนาดของปลา จากนั้นจึงใช้ตอกเส้นหนึ่ง สานขึ้นมาเรื่อยๆ เมื่อได้ความยาวที่คอประมาณ 70 เซนติเมตร จึงดึงไม้แบบออก ผายปากให้บานแล้วสานตอกชิดกันที่ปาก ผูกรัดปลายปากให้แน่น
ปรากฏพบซ่อนที่ทำขึ้นใช้เฉพาะเพียงฝนเดียว แสดงทักษะการดำเนินชีวิตแบบเรียบง่ายบ่งบอกวิถีชีวิตแบบพื้นบ้านแท้จริง โดยทำซ่อนขึ้นจากปอขี้ตุ่น ซึ่งเป็นต้นไม้ล้มลุกเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติบนดอนป่าโคกทำเล มีขนาดลำต้นเท่าตะเกียบนำมาผ่าแบ่งครึ่ง เป็นเส้นตามยาวประมาณ 70 เซนติเมตร จำนวน 13 เส้น เท่าๆ กัน วางทาบติดรอบไม้แบบ ไม้แบบทำจากไม้ไผ่ยาวประมาณ 1 คืบ เส้นผ่าศูนย์กลาง 5 เซนติเมตร วางเส้นปอขี้ตุ่นทาบกับไม้แบบให้ส้นห่างจากปลายไม้แบบประมาณ 10 เซนติเมตร ผูกเชือกที่ทำจากเครือส้มลม ซึ่งเป็นเถาไม้เลื้อย ใบและยอดอ่อนมีรสเปรี้ยวขึ้นอยู่ทั่วไป ใช้สองเส้นพันสลับร้อยห่างจากส้นประมาณ 5 เซนติเมตร พับกลับขึ้นมา ที่ปากห่างๆ กัน ขณะเดียวกันก็ขยับเลื่อนไปแบบขึ้นเรื่อยๆ เกือบถึงส่วนคอจึงดึงไม้แบบออก แล้วผายปากให้กว้างมัดรัดปากให้แข็งแรง
การใช้ซ่อน สามารถวางดักปลาได้ตลอดฤดูฝน ตั้งแต่ฝนแรกถึงปลายฝน ชาวนารู้ถึงธรรมชาติของปลาได้เป็นอย่างดี ปลาจะเข้ามาหากินในแปลงนา หลังต้นฝนเล็กน้อย เมื่อท้องนามีน้ำมาก ปลาและสัตว์น้ำต่างๆ จะเข้ามาหากินในท้องทุ่งนาตลอดฤดูฝน แล้วจะกลับไปสู่หนองน้ำใหญ่เดิมที่มีน้ำขังตลอดปี เมื่อปลายฝน ชาวนาจะใช้ซ่อนในระยะที่มีน้ำใหม่เดือนกรกฎาคมถึงเดือนพฤศจิกายน เมื่อปรับน้ำออกจากแปลงนา จะขุดช่องระบายเล็กๆ วางปลายซ่อนเข้าแปลงนาให้ปากซ่อนหันออกติดดินริมคันนารับปลาที่ว่ายทวนกระแสน้ำจะเข้าแปลงนา แล้วใช้เศษหญ้าคลุมด้านบน ใช้ดินปิดทับ หากข้าวเริ่มเหลืองสุกประมาณเดือนพฤศจิกายน ชาวบ้านไขน้ำออกจากแปลงนา เพื่อให้พื้นนาแห้ง รอให้ข้าวแก่พร้อมที่จะเก็บเกี่ยว จึงระบายน้ำออกจากแปลงนา หันปลายออกให้ปากซ่อนวางรับกระแสน้ำ เพราะรู้ว่าระยะนี้ปลาจะออกจากพื้นนา กลับไปที่แหล่งน้ำใหญ่ การใช้ซ่อนดักปลา จะใช้ครั้งละหลายๆ อัน วางกระจายห่างๆ กัน ปลาเล็กจะเข้าติดภายในก้น หากเป็นปลาใหญ่อาจติดคับอยู่ระหว่างกลางตัวซ่อน อาจติดปลาหนึ่งหรือสองตัวต่อซ่อน 1 อัน ปลาอื่นเข้ามาต่อไม่ได้ ดังนั้นจึงต้องหมั่นเลาะตรวจดู เมื่อเวลาได้ปลาหากเป็นปลาเล็กก็สามารถเทออกที่ปลายท้าย หากได้ปลาใหญ่ปลาคับซ่อนอาจเขย่าออกที่ปากได้
ซ่อน มีลักษณะเป็นทรงกระบอก แคบ มีปากกว้าง เวลาวางลงในทางระบายน้ำเล็กๆ ปิดคลุมด้วยหญ้าแล้วทับด้วยดินมีลักษณะเหมือนใช้ดินกลบติดพื้นแอบซุก “ซ่อน”
