กระบอกขนมจีน

"กระบอกขนมจีน" หรือ "บอกหนมจีน" เป็นเครื่องทำให้แป้งเป็นเส้นขนมจีน โดยอาศัยแรงกดทับทำให้แป้งในกระบอกดันออกมาเป็นเส้นที่ก้นกระบอกที่เจาะรูไว้ เดิมทำจากไม้เนื้อแข็ง แต่ไม่คงทน จึงพัฒนาเป็นทำจากทองเหลือง

กระบอกขนมจีน ประกอบด้วย 1) ตัวกระบอก ทำจากทองเหลือง เป็นท่อกลวง ต้านบนมีหูสองข้างสำหรับแขวน 2) แป้นบน มีสองชิ้นประกอบกันคือ แผ่นกลมด้านล่างแบนเรียบ ด้านบนนูนแบบหลังเต่า มีเบ้ารองรับแท่งเกลียว และแท่งเกลียวสำหรับกดฝากระบอก มีปลายด้านหนึ่งเป็นห่วงสำหรับสอดท่อนไม้หรือเหล็กเพื่อหมุนเกลียวกดฝากระบอกลงไปบีบแป้งขนมจีน 3) แป้นล่าง มีขนาดเท่าแป้นบน ผิวเรียบสองด้าน เจาะรูขนาดเท่าก้านมะพร้าวไว้ทั่วแป้น เพื่อให้แป้งขนมจีนไหลออกมาเป็นเส้น

การทำเส้นขนมจีน เริ่มจากนำแป้งข้าวเจ้าไปนวดกับน้ำร้อน แล้วตีให้แป้งเหนียวและเนียน นำแป้งใส่กระบอกขนมจีนจนเต็ม ปิดกระบอกด้วยแป้นบน แล้วยกขึ้นตั้งบนม้าไม้ที่เจาะรูสำหรับวางกระบอกขนมจีนโดยเฉพาะเหนือกระทะน้ำร้อน สอดท่อนไม้หรือเหล็กเข้ากับห่วงของแป้นบนแล้วบิดเป็นวงกลม แป้งจะไหลเป็นเส้นลงกระทะ ระหว่างนี้ต้องใช้ไม้เขี่ยเพื่อไม่ให้เส้นจับกันเป็นก้อน เมื่อเส้นสุกแล้ว ให้ช้อนขึ้นมาล้างน้ำเย็นสองครั้ง ถ้าล้างไม่สะอาดเส้นขนมจีนจะบูดง่าย และควรล้างด้วยน้ำบาดาล ถ้าใช้น้ำประปา คลอรีนจะกัดเส้นเป็นสีเหลือง ทำให้ไม่สวย ไม่น่ากิน เมื่อล้างสะอาดแล้วจึงจับเส้นขนมจีนเป็นจับ วางเรียงในภาชนะ

ในอดีต ชาวสมุยนิยมทำขนมจีนในงานบุญ เช่น ทอดกฐิน ทอดผ้าป่า ต้องเตรียมการล่วงหน้าไม่ต่ำกว่าสองวัน ตั้งแต่แช่แป้ง โม่แป้ง ต้มแป้ง โดยขี้แป้งที่เหลือจากการบีบเส้นขนมจีน เด็ก ๆ จะนำไปปิ้งกินเล่น เพราะมีกลิ่นหอมและอร่อย บางครั้งผู้ใหญ่จะเว้นแป้งไว้สองเกลียวให้เด็ก ๆ นำไปปิ้งกิน และที่นิยมเลี้ยงขนมจีนในงานบุญเพราะ ถ้ามีเส้นขนมจีนแล้ว ทำแกงเพิ่มอีก 2-3 อย่าง และมีผักเคียง ก็อร่อยได้ง่าย ๆ โดยจะเลี้ยงในมื้อเช้าและกลางวัน ส่วนมื้อเย็นไม่นิยม เพราะไม่อยู่ท้องเหมือนกินข้าว ข้อห้ามของการเลี้ยงขนมจีนคือ ห้ามเลี้ยงในงานศพ เพราะลักษณะของเส้นขนมจีนที่ยืดยาว เชื่อว่าจะทำให้คนล้มตายตามกันไปเหมือนเส้นขนมจีน

ปัจจุบัน ขนมจีน ยังคงเป็นอาหารยอดนิยมของคนไทย แต่กรรมวิธีการทำเส้นขนมจีนได้เปลี่ยนไปตามกาลเวลา มีการใช้มอเตอร์ไฟฟ้าบีบเส้นขนมจีนแทนแรงคน ทำให้ประหยัดเวลาและปริมาณการผลิตเพิ่มขึ้น การผลิตเส้นขนมจีนจึงเป็นธุรกิจที่สร้างรายได้ให้ครัวเรือนได้เป็นอย่างดี ส่วนกระบอกขนมจีนทองเหลือง กลายเป็นของมีค่าใช้ประดับตกแต่งบ้านของผู้นิยมของเก่า