เห็ดถอบ หรือ เห็ดเผาะ มีรูปร่างกลมแบน สีน้ำตาลอ่อนจนถึงดำ มีกลิ่นและรสชาติเฉพาะตัว พบได้ทั่วไปในเขตอากาศอบอุ่น ภูเขา ป่าโปร่ง มีต้นตึง (พลวง) ต้นเหียง แสงแดดส่องถึง อุณหภูมิและความชื้นพอเหมาะ พบได้ทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
เห็ดถอบในประเทศไทยมีสองชนิดคือ ๑) เห็ดถอบหนัง มีเปลือกเกลี้ยง ผิวเป็นสีน้ำตาลอ่อนจนถึงดำ ๒) เห็ดถอบฝ้าย (เห็ดถอบฮาก) มีใยห่อหุ้มเปลือกและมีสีอ่อนกว่าเห็ดถอบหนัง เห็ดถอบแต่ละที่มีรสชาติและกลิ่นต่างกัน ขึ้นอยู่กับสภาพดิน น้ำ พืชพรรณแวดล้อม และชนิดของเห็ด
เห็ดถอบแม่ทา ถือว่าเป็นเห็ดถอบที่มีชื่อเสียงอันดับต้น ๆ ของประเทศ เพราะมีผิวเกลี้ยง หวาน กรอบ ไม่เหนียว เนื้อเต็ม นุ่ม หอมกลิ่นดินขี้เถ้า โดย อ. แม่ทา จ. ลำพูน เป็นพื้นที่ที่แวดล้อมด้วยภูเขา เหมาะสมกับการเจริญงอกงามของเห็ดถอบ โดยชาวบ้านจะเริ่มหาเห็ดถอบกันในฤดูฝน ช่วงเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน ถือเป็นเวลาทองในการหาเห็ดถอบ เพราะถ้าเลยจากนี้เห็ดจะแก่เกินไป เนื้อเหนียว ไม่อร่อย
แหล่งหาเห็ดถอบแม่ทาในปัจจุบัน อยู่ในพื้นที่รับผิดชอบของกรมป่าไม้ เช่น ดอยผาด่าน ดอยขุนตาน ฯลฯ โดยกรมป่าไม้อนุญาตให้ชาวบ้านหาเห็ดถอบได้ตามฤดูกาล แต่กระนั้นก็ไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องมีเทคนิค วิธีการ และประสบการณ์ เพราะเห็ดถอบขึ้นใต้ดิน ใต้ก้อนหิน ขึ้นในที่เย็นแต่ต้องมีแสงแดดส่องถึง ยิ่งบริเวณที่มีกองขี้เถ้าจะมีเห็ดขึ้นเยอะ คล้ายว่าขี้เถ้าเป็นอาหารของเห็ด ดังนั้น หลายพื้นที่ในภาคเหนือจึงนิยมเผาป่าเพื่อหาเห็ดถอบกัน เพราะมีขี้เถ้าก็มีเห็ดถอบ โดยเห็ดจะขึ้นตามทางไหลของน้ำ ชาวบ้านเรียกว่าสายเห็ด ใครเจอแล้วก็ต้องเงียบไว้ เพราะเป็นที่ดินสาธารณะใครก็มีสิทธิ์เก็บเห็ดถอบไปได้
ขอหาเห็ดถอบ เป็นอุปกรณ์สำคัญในการหาเห็ดถอบที่คนแม่ทามีกันเกือบทุกบ้าน ใช้สำหรับขุดดิน งัดดิน งัดก้อนหิน เพื่อนำเห็ดถอบขึ้นมา ตัวขอทำจากเหล็กหรือโลหะแบน ขอบโค้งมนไม่เป็นเหลี่ยม เพราะจะขูดผิวเห็ดถอบแตกเสียหาย ส่วนด้ามทำจากไม้ไผ่ ไม้รวก หรือไม้เนื้อแข็งอื่น ๆ ความยาวตามแต่ผู้ใช้แต่ละคนต้องการ แต่ต้องไม่ยาวเกินไปเพราะจะไม่มีแรงขุด ชาวบ้านบางคนใช้ไม้ปลายแหลมขุดหาเห็ดถอบ ก็จะเจอแต่เห็ดแก่ ๆ ที่โผล่พ้นดินแล้ว
แม้ปัจจุบัน ชาวบ้านแม่ทารุ่นใหม่จะเข้าป่าหาเห็ดถอบกันน้อยลง แต่ก็รู้จักใช้สื่อสังคมออนไลน์ในการค้าขายเห็ดถอบ เช่น เมื่อเข้าป่าแล้วพบเห็ดถอบจำนวนหนึ่ง ก็โพสต์กระจายข่าวให้ลูกค้าทราบทันที บางคนขายเห็ดหมดตั้งแต่อยู่ในป่า ไม่จำเป็นต้องเสี่ยงภัยในป่าเป็นเวลานานเกินไป ส่วนคนรุ่นอายุ ๖๐ ปีขึ้นไป ก็ยังคงเชี่ยวชาญและเต็มเปี่ยมไปด้วยประสบการณ์อยู่ จะคอยถ่ายทอดความรู้จากรุ่นสู่รุ่นถึงการสังเกตเห็ดพิษ ของป่า และการทำอาหารต่อไป
เห็ดถอบในปัจจุบัน ไม่ได้เป็นเพียงอาหารพื้นบ้านต่อไป แต่กระจายวงกว้างไปยังนักท่องเที่ยวและคนต่างถิ่นที่เคยลิ้มลองแล้วติดใจในรสชาติ ทำให้อุปสงค์มีมากขึ้นในขณะที่อุปทานมีเท่าเดิม ราคาของเห็ดถอบจึงพุ่งสูงมากในปัจจุบัน จากเดิมลิตรละ ๒๐ บาท กลายเป็น ๓๐๐ บาท ก็มี ชาวบ้านบางคนขายเห็ดถอบได้ถึงครั้งละ ๓,๐๐๐ บาท สร้างรายได้ให้ชาวบ้านแม่ทาได้เป็นอย่างดี